इदगाह मशिदीच्या सर्वेक्षणाची मागणी, काय आहे कृष्णजन्मभूमीचा वाद?

अयोध्या झाली... आता काशी-मथुरेची वेळ आली आहे का? कारण काशी विश्वनाथ मंदिर आणि ज्ञानवापी मशीद वादाचे प्रकरण चर्चेत होते. दरम्यान, मथुरेतील श्री कृष्ण जन्मभूमी मंदिर आणि शाही इदगाह मशिदीचा वादही चर्चेत आला आहे. मथुरा वादात स्थानिक न्यायालयात दावाही दाखल करण्यात आला असून, इदगाह मशिदीच्या सर्वेक्षणाची मागणी करण्यात आली आहे. (mathura sri krishna janmboomi shahi idgah masjid dispute)

काशी आणि मथुरा यांच्यातील वादही काहीसा अयोध्येसारखाच आहे. काशी आणि मथुरा येथे औरंगजेबाने मंदिर पाडून तेथे मशीद बांधल्याचा हिंदूंचा दावा आहे. औरंगजेबाने 1669 मध्ये काशीतील विश्वनाथ मंदिर पाडले आणि 1670 मध्ये मथुरेतील केशवदेव मंदिर पाडण्याचा हुकूम जारी केला. यानंतर काशीतील ज्ञानवापी मशीद आणि मथुरेतील शाही इदगाह मशीद बांधण्यात आली.

मथुरेत या वादाची चर्चा गेल्या वर्षी सुरू झाली जेव्हा अखिल भारतीय हिंदू महासभेने ईदगाह मशिदीत भगवान कृष्णाची मूर्ती बसवण्याची आणि जलाभिषेक करण्याची घोषणा केली होती. मात्र, हिंदू महासभेला तसे करता आले नाही. यानंतर उत्तर प्रदेश निवडणुकीत ‘मथुरा की बारी है...’ अशा घोषणाही चांगल्याच गाजल्या.

पण हा वाद काय आहे?

या संपूर्ण वादाची कथा 1670 पासून सुरू होते. 1670 मध्ये, मुघल शासक औरंगजेबने मथुरेतील श्रीकृष्णाचे जन्मस्थान पाडण्याचा हुकूम जारी केला. जे मंदिर पाडण्यात आले ते 1618 मध्ये बुंदेला राजा म्हणजेच ओरछा येथील राजा वीरसिंह बुंदेला यांनी 33 लाख चलनात बांधले होते.

- मुघल दरबारात आलेला इटालियन प्रवासी निकोलस मानुची याने त्याच्या 'स्टोरिया डू मोगोर' अर्थात 'मुघलांचा इतिहास' या पुस्तकात सांगितले आहे की, रमजान महिन्यात श्रीकृष्णाचे जन्मस्थान कसे पाडले गेले आणि इदगाह मशीद बांधण्याचे फर्मान काढण्यात आले. मुघलांच्या राजवटीमुळे येथे हिंदूंना येण्यास बंदी होती. याचा परिणाम असा झाला की 1770 मध्ये गोवर्धन येथे मुघल आणि मराठे यांच्यात युद्ध झाले. यात मराठ्यांचा विजय झाला. यानंतर मराठ्यांनी तेथे पुन्हा मंदिर बांधले.

13.37 एकर जागेचा वाद आहे

इदगाह मशिदीजवळ 13.37 एकर जागेवर मराठ्यांनी श्रीकृष्णाचे मंदिर बांधले. पण हळूहळू या मंदिराचीही दुरवस्था झाली. काही वर्षांनी हे मंदिर भूकंपात कोसळले आणि मंदिराचे ढिगाऱ्यात रूपांतर झाले. 1803 मध्ये इंग्रज मथुरेत आले आणि 1815 मध्ये त्यांनी कटरा श्रीकृष्णाच्या जमिनीचा लिलाव केला. या ठिकाणी श्रीकृष्णाचे मंदिर होते. बनारसचा राजा पटनिमल यांनी ही जमीन विकत घेतली. ही जमीन त्यांनी 1,410 रुपयांना विकत घेतल्याचे सांगण्यात येत आहे.

- राजा पटनिमलला या ठिकाणी पुन्हा श्रीकृष्णाचे मंदिर बांधायचे होते, परंतु ते तसे करू शकले नाहीत. 1920 आणि 1930 च्या दशकात जमीन खरेदीवरून वाद सुरू झाले. ब्रिटिशांनी विकलेल्या जमिनीचा काही भाग इदगाह मशिदीचाही असल्याचा दावा मुस्लिम लोकांनी केला आहे. फेब्रुवारी 1944 मध्ये उद्योगपती जुगल किशोर बिर्ला यांनी ही जमीन राजा पटनिमल यांच्या वारसांकडून साडे तेरा हजार रुपयांना विकत घेतली. स्वातंत्र्यानंतर 1951 मध्ये श्री कृष्ण जन्मस्थान ट्रस्टची स्थापना करण्यात आली आणि ही 13.37 एकर जमीन कृष्ण मंदिरासाठी या ट्रस्टला देण्यात आली. हिंदू संघटनांनी गेल्या वर्षी जलाभिषेकची घोषणा केल्यानंतर मथुरेत तणाव वाढला होता.

त्यानंतर 1968 चा वादग्रस्त करार झाला

मंदिराचे बांधकाम ऑक्टोबर 1953 मध्ये सुरू झाले आणि 1958 मध्ये पूर्ण झाले. या मंदिरासाठी उद्योगपतींनी देणगी दिली. हे मंदिर शाही ईदगाह मशिदीला लागून बांधण्यात आले आहे. 1958 मध्ये आणखी एक संस्था स्थापन करण्यात आली, तिचे नाव होते श्री कृष्ण जन्मस्थान सेवा संस्थान. कायदेशीरदृष्ट्या या संस्थेचा 13.37 एकर जमिनीवर अधिकार नव्हता.

परंतु 12 ऑक्टोबर 1968 रोजी श्री कृष्ण जन्मस्थान सेवा संस्थानने शाही मशीद इदगाह ट्रस्टशी करार केला. यामध्ये मंदिर आणि मशीद दोन्ही 13.37 एकर जागेवर राहतील असा निर्णय घेण्यात आला. श्री कृष्ण जन्मस्थान ट्रस्ट या कराराचा विचार करत नाही. तो या कराराला लबाडी म्हणतो. हा संपूर्ण वाद 13.37 एकर जमिनीचा आहे, ज्यामध्ये 10.9 एकर जमीन श्री कृष्ण जन्मस्थानजवळ आहे आणि 2.5 एकर जमीन शाही इदगाह मशिदीजवळ आहे.

पण वाद का?

वर नमूद केल्याप्रमाणे, हिंदूंचा दावा आहे की येथे एक मंदिर होते, जे औरंगजेबाने तोडले आणि मशीद बांधली. ज्या ठिकाणी ईदगाह मशीद बांधली गेली आहे तीच जागा आहे, जिथे कंसाचा तुरुंग होता असे हिंदू मानतात. हिंदू पक्षाचा दावा आहे की, जिथे इदगाह मशीद बांधली गेली आहे, तिथे मथुरेचा राजा कंसाचा तुरुंग होता. याच तुरुंगात देवकीने श्रीकृष्णाला जन्म दिला. सध्या हे प्रकरण न्यायालयात आहे. हिंदूंनी संपूर्ण 13.37 एकर जमिनीच्या मालकीची मागणी केली आहे.