'फेक न्यूज' कशी ओळखाल; वाचा सविस्तर

fake news
fake news

कोरोनाची दुसरी लाट देशात थैमान घालत आहे.  तंत्रज्ञानाचा आणि सोशल मीडियाचा मोठ्या प्रमाणात वापर होत असताना इतिहासातील ही पहिली महामारी असल्याचं सांगणं चुकीचे ठरणार नाही. सोशियल मीडिया हे एक व्यासपीठ आहे ज्याद्वारे देश आणि जगातील लोक एका मिनिटात कुठेही पोहोचू शकतात. मात्र सोशल मीडियाचादेखील मोठ्या प्रमाणात गैरवापर होत आहे. लोक स्वत:ला अद्ययावत (अपडेट) ठेवण्यासाठी सोशल मीडियाचा अधिकाधिक वापर करतात, परंतु या प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून फेक न्यूज आणि खोटी माहितीदेखील मोठ्या प्रमाणात प्रसारित केली जात आहे. विशेषतः कोरोना विषाणूच्या साथीच्या काळात, बनावट बातम्यांचा आणि चुकीच्या माहितीचा मोठ्या प्रमाणात प्रसार केला जात आहे. (How to identify 'fake news')

देशात कोरोनाचा संसर्ग वाढतच आहे,  लोक दवाखान्यात बेड नसल्याबद्दल तसेच कोरोनाच्या औषधांचा पुरवठा सुरळीत नाही, ऑक्सिजन यासंबंधी खोट्या बातम्यांना बळी पडत आहेत. अशा प्रकारे सोशल मीडियावर फिरत असलेल्या बनावट बातम्या कशा ओळखाव्यात? हा एक मोठा प्रश्न आहे. तथापि,कोरोनाच्या काळात काही गोष्टींची काळजी घेऊन चुकीच्या माहितीचा प्रसार रोखण्यात आपण भूमिका बजावू शकतो.

फेक न्युज म्हणजे काय? 
बातमी म्हणून चुकीची किंवा दिशाभूल करणारी माहिती सादर करणे याला बनावट बातमी म्हणतात. बनावट बातम्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर मोठ्या प्रमाणात शेअर केल्या जातात, ज्याचा हेतू बहुतेकदा एखाद्या व्यक्तीला किंवा संस्थेच्या प्रतिष्ठेला हानी पोहोचविण्याच्या उद्देशाने असतो. बरेच लोक ते सामायिक करण्यापूर्वी त्यांना ऑनलाइन दिसणार्‍या माहितीचे स्त्रोत तपासण्यात अयशस्वी होतात, ज्याने चुकीची माहिती पसरवू शकते. त्याच वेळी, अशा बनावट दाव्यांचे मूळ स्त्रोत शोधणे अवघड जाते, ज्यामुळे त्यांच्या अचूकतेचे मूल्यांकन करणे कठीण जाते, परंतु हे अशक्य नाही. चुकीची माहिती ओळखण्याचे त्वरित मार्ग कोणते आहेत ते जाणून घेऊयात. जेणेकरून तुम्हाला कोरोनाकाळात त्याचा फायदा होईल. 

1) कोणत्याही गोष्टीवर पटकन विश्वास ठेवून आपण बनावट बातम्यांना बळी पडू शकतो. अशा परिस्थितीत आपण कोणत्याही गोष्टीवर विश्वास ठेवण्यापूर्वी त्याची सत्यता तपासून घेण्याचा प्रयत्न करणे चांगले आहे. 

2) विशिष्ट कथा किंवा सोशल मीडिया पोस्टच्या एकूण डिझाइनचे मूल्यांकन करा. लक्षात ठेवा बनावट बातम्यांच्या साइट बर्‍याचदा हौशी दिसतात, बर्‍याच जाहिराती असतात आणि चोरलेले फोटो वापरतात. या व्यतिरिक्त आपण वाचत असलेल्या वेब ऍड्रेस (आयपी ऍड्रेस) तपासा. बर्‍याच बनावट वेबसाइट 'डॉट कॉम' किंवा 'लो' सह समाप्त होतात.  बनावट बातम्या पसरविणारे लोक, कधीकधी अधिकृतपणे वेब पेज, वर्तमानपत्रातील मॉकअप चित्रे बनवतात. उदाहरणार्थ, आपण जागतिक आरोग्य संघटनेबद्दल संशयास्पद पोस्ट वाचली तर त्याची पडताळणी करण्यासाठी त्याची अधिकृत वेबसाइट तपासा.

3) जेव्हा एखादी बातमी विश्वासार्ह असेल तेव्हा त्यात अनेक तथ्य, तज्ञांचे कोट, सर्वेक्षण डेटा, अधिकृत आकडेवारी आणि इतर बऱ्याच गोष्टी समाविष्ट असतील. या व्यतिरिक्त या घटनेचे अधिक तपशीलवार प्रत्यक्षदर्शी आहेत का हे पाहावे, परंतु जर ते सर्व अनुपस्थित असतील तर त्याबाबत तुमच्या मनात प्रश्नचिन्ह उभे राहिले पाहिजेत.

4) बनावट बातम्यांचे व्याकरण, शब्दलेखन, विरामचिन्हे यांचे मूल्यांकन करा कारण एखाद्या लेखात बर्‍याच चुका असल्यास ते लेख शक्यतो अविश्वासू असू शकतात. वास्तविक काय आहे आणि काय बनावट आहे हे ओळखण्याचा हा आणखी एक मार्ग आहे. यासाठी आपण त्याच कथेचे इतर स्त्रोत शोधले पाहिजेत. आपणास काहीही सापडले नाही, तर ही कथा बनावट आहे. दाव्याचे ऑनलाइन सामायिकरण करण्यापूर्वी दाव्याची पुष्टी करण्यासाठी अधिकृत स्त्रोताचा शोध घ्या.

महत्त्वाचे म्हणजे बनावट बातम्या ओळखण्याचे हे काही सोपे आणि जलद मार्ग आहेत, जेणेकरून आपण कोरोना साथीच्या काळात ऑनलाइन सामायिक केल्या जाणार्‍या खोट्या दाव्यांना बळी पडनार नाही. आपण सर्वजण अवघड टप्प्यातून जात आहोत आणि कोणत्याही गोंधळामुळे लोकांमध्ये अराजकता आणि गोंधळ होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत कोणतीही बातमी सामायिक करण्यापूर्वी त्याचे विश्लेषण करण्याची आणि तिची सत्यता तपासण्याचीही आपली जबाबदारी आहे.

Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.

दैनिक गोमन्तक आता सर्व सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर. ताज्या घडामोडींसाठी फेसबुक, इन्स्टाग्राम, ट्विटर, शेअर चॅट आणि टेलिग्राम आम्हाला फॉलो करा. तसेच, दैनिक गोमन्तकच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

Related Stories

No stories found.
Dainik Gomantak | दैनिक गोमन्तक
dainikgomantak.esakal.com