अंतराळात पहिली मानवी मोहीम करणारे युरी अलेक्सेइविच गागारिन (9 मार्च 1934 १९३४ - मार्च २७, इ.स. १९६८) हे सोवियेत संघाचे पहिले अंतराळयात्री होते. युरी गॅगारिन यांनी तब्बल 60 वर्षांपूर्वी त्याच्या व्हॉस्टोक 1 या अंतराळ यानातून अंतराळात जाणारे पहिले मानव ठरले. गॅगारिन यांनी त्यांच्या व्हॉस्टोक 1 या अंतराळ यानातून 12 एप्रिल 1961 अंतराळात झेप घेतली आणि ते 3 मे 1961 रोजी पृथ्वीवर परत आले. हाच 12 एप्रिल हा दिवस रशियात कॉस्मोनॉटिक्स डे म्हणून साजरा केला जातो. पृथ्वीच्या कक्षेबाहेर युरीने 89 तास 34 मिनिटांचा प्रवास केला. या पराक्रमाबद्दल युरी गागारिन यांना अनेक देशांचे पुरस्कार मिळाले. त्यात ऑनर ऑफ लेनिन आणि सोवियत संघाकडून दिल्या जाणाऱ्या 'नायक' या पुरस्कारांचाही समावेश आहे. (Cosmonautics Day; 60 years of the first human spaceflight; Read detailed)
सोवियत संघाच्या ग्रामीण भागातील एका गरीब कुटंबात युरी गागारिन जन्म झाला. घरच्या हलखीच्या परिस्थितीमुळे लहान वयातच त्यांनी धातूच्या ओतकामाच्या कारखान्यात फाउण्ड्रीमन म्हणून युरी यांनी काम करायला सुरवात केली. अमर्यादित कष्ट आणि तीव्र बुद्धिमत्तेच्या जोरावर युरी यांनी विमानाच्या कारखान्यात नोकरीची संधी मिळाली. याही कामात युरीने प्रचंड कष्ट आणि आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर कंपनीतील अधिकाऱ्यांनी त्यांना वायुदलात काम करण्याची संधी दिली. यात हळूहळू युरी गागारिन यांना अंतराळवीर होण्यासाठीचे प्रशिक्षण देण्यात आले.
25 ऑक्टोबर 1954 या वर्षी गॅगारिनने सेराटोव्ह फ्लाइंग क्लबमध्ये प्रवेश मिळवला. 1955 मध्ये त्यांनी सेराटोव्ह इंडस्ट्रियल टेक्निकल स्कूलमधून पदवी संपादन केली आणि त्याच वर्षी ऑक्टोबर महिन्यात सेराटोव्ह एरोक्लब मध्येही प्रवेश मिळवला. 1957 मध्ये मिडल कॉस्मोनॉट कॉर्प्समध्ये दाखल होण्यापूर्वी त्यांनी उत्तरेकडील फायटर एव्हिएशन रेजिमेंटमध्ये फायटर पायलट म्हणून काम केले. युरी गागारिन यांच्याकडे "प्रथम श्रेणी लष्करी पायलट" पात्रता होती. याच वर्षी म्हणजे 1957 मध्ये युरी अलेक्सेविच गागारिनने व्हॅलेंटाइना इवानोव्हना गोरेचेवाशी लग्न केले. त्याच्या कुटुंबात दोन मुलींचा जन्म झाला. लीना 10 एप्रिल 1959 रोजी जन्मली आणि गैल्या 7 मार्च 1961 रोजी जन्म झाला.
या सर्व कालावधीत युरी त्यांच्या कुटुंबासहकामानिमित्त एक नवीन ठिकाणी गेले. या ठिकाणी त्यांनी कॉस्मोनॉट प्रशिक्षण पूर्ण केले. एप्रिल 1961 मध्ये त्यांच्यावर अंतराळ यात्रेची मोहीम सोपविण्यात आली. 108-मिनिटांच्या प्रवासाने यूएसए आणि सोव्हिएत युनियन यांच्यात अंतराळ शर्यतीत महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला. 12 एप्रिल 1961 रोजी युरी गागारिन यांनी अंतराळ जगताच्या इतिहासात आपले नाव कायमस्वरूपी कोरले. अवकाशातील 108 मिनिटे ही विश्वाच्या अंतरावर विजय मिळवण्याच्या मार्गावर असलेल्या सर्व मानवजातीची पहिली पायरी ठरली. 108 मिनिटात त्यांनी इतिहास घडवला. त्यानंतर काही वर्षानी म्हणजे 27 मार्च 1968 रोजी मिग-एक्सएनयूएमएक्सयूटीआय विमानातून कर्नल सरोगिन यांच्यासोबत एका विमान प्रवासाला निघाले होते. याच प्रवासात त्यांचा अपघात झाला आणि वयाच्या केवळ 34 व्या वर्षी त्यांनी जगाचा निरोप घेतला. मात्र ते नेहमीच अंतराळ वीर होण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या तरुणांच्या मनात जिवंत असतील. त्यांची पहिली फ्लाइट नेहमीच विश्वावर विजय मिळवण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या मुलांना प्रेरणा देतील.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.